Ślad węglowy UW

Dlaczego liczenie śladu węglowego Uczelni ma znaczenie?

„Dążenie do zrównoważonego podejścia w działaniach uniwersyteckich, promowanie wewnątrz Uniwersytetu Warszawskiego społecznej odpowiedzialności czy kwestii ochrony klimatu powinno nie tylko przejawiać się w przekazywanej wiedzy akademickiej i badaniach uniwersyteckich, ale także na stałe zakorzenić się w naszych wewnętrznych procedurach i codziennych czynnościach. Jedynie w taki sposób, realizując zapisy uniwersyteckiej Agendy na rzecz klimatu i zrównoważonego rozwoju, UW będzie mógł silniej przyczyniać się do tworzenia dynamicznej, aktywnej i uczącej się organizacji, która w kolejnych latach zapewni zrównoważone środowisko pracy i nauki całej naszej społeczności.”  (Strategia Uniwersytetu Warszawskiego 2023 – 2032)

W dobie narastającego kryzysu klimatycznego organizacje, przedsiębiorstwa, ale także instytucje akademickie powinny znać swój wpływ na środowisko. Uniwersytet Warszawski to nie tylko centrum nauki i kształcenia, ale także duży organizm zużywający energię, wodę, generujący odpady i oddziałujący na otoczenie.

Jednym z naszych celów strategicznych jest rozwijanie Uczelni jako organizacji doskonalącej się i reagującej na zmiany w otoczeniu – przede wszystkim poprzez uproszczenie i poprawę jakości zarządzania procesami organizacyjnymi, finansowymi i inwestycyjnymi oraz standaryzację i polepszenie zarządzania przestrzenią i infrastrukturą uniwersytecką. 

Monitorowanie i raportowanie

Troska o klimat i zrównoważony rozwój stanowi jeden z priorytetów strategicznych uczelni a działania Uniwersytetu w tym zakresie są systematycznie monitorowane i raportowane. Dane dotyczące emisji, zużycia energii, wody i wykorzystania innych zasobów opublikowane są w Raporcie Środowiskowym (za lata 2023-2024) i Raporcie Społecznej Odpowiedzialności Uczelni (za lata 2020-2023), a także w sprawozdaniach Rektora Uniwersytetu Warszawskiego.

Przyjęta w 2021 roku Agenda na rzecz klimatu i zrównoważonego rozwoju (https://www.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/10/agenda-na-rzecz-klimatu-i-zrownowazonego-rozwoju.pdf) stanowi wewnętrzny plan operacyjny realizacji celów klimatycznych i środowiskowych, integrując działania w obszarze infrastruktury, mobilności, gospodarki odpadami i edukacji ekologicznej.

Raport Środowiskowy Uniwersytetu Warszawskiego zawiera dane dotyczące wpływu działalności uczelni na środowisko oraz stanowi punkt odniesienia dla przyszłych działań w obszarze zrównoważonego rozwoju. Dokument prezentuje aktualne wyniki obliczeń emisji, zużycia zasobów oraz efektywności wdrażanych rozwiązań, a także wskazuje kierunki dalszych działań w ramach strategii klimatycznej UW. Uniwersytet Warszawski doskonali metody monitorowania i analizy danych środowiskowych, które umożliwiają precyzyjne śledzenie postępów w realizacji celów klimatycznych. Raport Środowiskowy Uniwersytetu Warszawskiego będzie publikowany w cyklu corocznym.

Wdrażane inicjatywy – od inwestycji w odnawialne źródła energii, poprzez ograniczanie emisji i racjonalizację zużycia zasobów, aż po rozwój edukacji i badań naukowych – potwierdzają konsekwentne zaangażowanie UW w budowanie zrównoważonej przyszłości. Uczelnia umacnia swoją pozycję jako instytucja odpowiedzialna klimatycznie, aktywnie wspierająca transformację w kierunku neutralności węglowej.

Estymacja śladu węglowego naszej organizacji pozwala nam nie tylko monitorować wielkość emisji, ale też skutecznie nimi zarządzać i przede wszystkim wyznaczać realne cele redukcyjne, zgodne z przyjętą przez nas deklaracją w ramach inicjatywy „Race to Zero”.

Dzięki tym działaniom Uniwersytet Warszawski spełnia rolę nie tylko ośrodka naukowego, ale także lidera zmian – w duchu odpowiedzialności za obecne i przyszłe pokolenia.

Długofalowy cel – neutralność klimatyczna do 2050

Uniwersytet Warszawski, jako sygnatariusz globalnej inicjatywy Race to Zero, zobowiązał się do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku. W ramach tego zobowiązania realizujemy długofalową strategię klimatyczną, obejmującą sześć kluczowych obszarów:

• Transport – promowanie dojazdów rowerem i komunikacją miejską, rozbudowa infrastruktury rowerowej, ograniczenie podróży lotniczych.
• Żywienie – zwiększenie udziału dań roślinnych, ograniczenie marnowania żywności, przekazywanie nadwyżek do „jadłodzielni”.
• Konsumpcja – wydłużenie cyklu życia sprzętu, wybór urządzeń energooszczędnych, recykling.
• Efektywne korzystanie z zasobów – modernizacja budynków, oszczędność wody, wdrażanie OZE.
• Edukacja i badania – rozwój kursów, projektów i współpracy międzynarodowej w obszarze zmian klimatu i technologii prośrodowiskowych.
• Adaptacja do zmian klimatu – rozwój infrastruktury w odpowiedzi na postępujące zmiany klimatu. 

Badania i edukacja na rzecz czystej energii

Uniwersytet Warszawski aktywnie rozwija badania naukowe i programy edukacyjne wspierające transformację energetyczną oraz rozwój czystych technologii. W wielu jednostkach uczelni prowadzone są prace dotyczące odnawialnych źródeł energii, magazynowania energii, efektywności energetycznej i ograniczania emisji CO₂.

W Centrum Nowych Technologii (CeNT UW) od 2022 roku realizowany jest m.in. projekt „SUNCOCAT”, którym kieruje prof. Joanna Kargul. Zespół opracowuje nowoczesne biofotoelektrody wykorzystujące energię słoneczną do bezpośredniej konwersji CO₂ w paliwo. Badania te łączą fotochemię, nanotechnologię i biologię w celu tworzenia zrównoważonych źródeł energii.

We współpracy z instytutem Fraunhofer ISE na Wydziale Fizyki UW opracowano nową generację ogniw perowskitowych, które charakteryzują się wysoką sprawnością i niskimi kosztami produkcji.

Z kolei Laboratorium Klimatyczno-Energetyczne (CARS UW), uruchomione w 2020 roku, analizuje procesy transformacji energetycznej, polityki klimatyczne i rozwój technologii OZE w kontekście gospodarki i społeczeństwa.

W wymiarze dydaktycznym UW kształci przyszłych m.in. specjalistów w dziedzinie energii i zrównoważonego rozwoju. Studenci mogą uczestniczyć w licznych zajęciach i warsztatach. Uczelnia oferuje również kształcenie  w międzywydziałowym programie „Sustainable Development” prowadzonym przez Centrum Badań nad Zrównoważonym Rozwojem (UCBS UW). 

Dzięki tym inicjatywom Uniwersytet Warszawski umacnia pozycję krajowego lidera w badaniach i edukacji na rzecz czystej energii oraz neutralności klimatycznej.

Ślad węglowy UW

Uniwersytet Warszawski prowadzi działania na rzecz ograniczenia swojego wpływu na klimat. W latach 2023–2024 opracowany został pierwszy Raport środowiskowy UW, który kompleksowo przedstawia dane o emisjach gazów cieplarnianych. Uniwersytet Warszawski przeanalizował swój ślad węglowy zgodnie z międzynarodowym standardem GHG Protocol. Analizą objęto lata 2023 i 2024.

Zakres 1 

W zakresie 1 uwzględniono emisje gazów cieplarnianych pochodzące z użytkowania kotłów, silników oraz czynników chłodniczych. Dane zebrano ze wszystkich obiektów UW, także tych poza Warszawą. Uwzględniono rzeczywiste zużycie paliw oraz czynników chłodniczych, a do obliczeń wykorzystano wskaźniki emisyjności opublikowane przez Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami – KOBiZE (dla paliw spalanych w kotłach i silnikach) oraz wskaźniki GWP (Global Warming Potential Values) opublikowane przez IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change, ONZ). Emisje z tego zakresu UW raportuje corocznie do odpowiednich ze względu na lokalizację urzędów marszałkowskich. 

Zakres 2 

Zakres 2 to emisje wynikające z zakupu energii. Dane obejmują zużycie energii elektrycznej przez wszystkie jednostki UW – zarówno w Warszawie, jak i poza nią. Obliczeń dokonano na podstawie wskaźników emisyjności publikowanych przez KOBiZE. Z kolei dane dotyczące zakupu ciepła odnosiły się do obiektów zlokalizowanych w stolicy. Emisje związane z wytwarzaniem ciepła w obiektach poza granicami Warszawy zostały ujęte w zakresie 1 lub zakresie 2, w emisjach związanych ze zużyciem energii elektrycznej, jeśli była ona wykorzystana do wytworzenia energii cieplnej. Przy przeliczaniu emisji związanych z ciepłem wzięto pod uwagę wskaźniki emisyjności publikowane przez Urząd Regulacji Energetyki (URE) (metoda oparta na lokalizacji). 

Zakres 3 

Zakres 3 to emisje pośrednie gazów cieplarnianych, które powstają w łańcuchu wartości organizacji, ale nie są przez nią bezpośrednio kontrolowane. Estymację śladu węglowego związanego z emisjami dla zakresu 3 wykonano dla następujących kategorii: 

▶ zakup dóbr i usług, 

▶ działania związane z paliwami i energią, które nie są ujęte w zakresie 1 ani w zakresie 2 (emisje związane z zakupem wody i wytworzeniem ścieków), 

▶ odpady z działalności,

▶ podróże służbowe, 

▶ dojazdy osób pracujących i studiujących (w tym przejazdy osób pracujących i studiujących między kampusami UW).

WYNIKI

Zakres 1 GHG

W 2023 roku emisja gazów cieplarnianych związana ze spalaniem paliw w kotłach, silnikach oraz spowodowana stosowaniem czynników chłodniczych wyniosła 1,8 tys. ton ekwiwalentu CO₂ (tCO₂e), a w roku 2024 1,2 tys. tCO₂e. Spalanie paliw w kotłach było głównym źródłem emisji w ramach zakresu 1.

Zakres 2 GHG

Emisja gazów cieplarnianych związana z zakupem energii elektrycznej i cieplnej wyniosła w 2023 roku 51,2 tys. tCO₂e, a w roku 2024 – 49,9 tys. tCO₂e. Zarówno energia elektryczna, jak i cieplna charakteryzują się wysokim śladem węglowym.

Zakres 3 GHG

W 2023 roku emisja gazów cieplarnianych dla uwzględnionych w estymacji kategorii zakresu 3 wyniosła 31,7 tys. tCO₂e, a w 2024 roku – 31,4 tys. tCO₂e. Największy udział w emisji związanej z zakresem 3 miały kategorie: zakup dóbr i usług oraz dojazdy studentów, doktorantów i pracowników.

Względna emisja gazów cieplarnianych

Aby lepiej zrozumieć skalę emisji, Uniwersytet Warszawski przeanalizował tzw. względny ślad węglowy – czyli jaka emisja gazów cieplarnianych przypada na metr kwadratowy powierzchni oraz na jednego członka społeczności akademickiej.

Biorąc pod uwagę powierzchnię budynków, ślad węglowy Uniwersytetu związany z zakresem 1 wyniósł w latach 2023 i 2024 odpowiednio 3,4 oraz 2,2 kgCO₂e/m2, z zakresem 2: 95,0 oraz  91,12,2 kgCO₂e/m2, a z zakresem 3: 58,9 oraz 58,9 57,3 kgCO₂e/m2.

W przeliczeniu na łączną liczbę studentów, doktorantów oraz  osób zatrudnionych ślad węglowy UW w latach 2023 i 2024 wyniósł odpowiednio:

Zakres 1 – 41,8 kgCO₂e/os., 27,0 kgCO₂e/os.

Zakres 2 – 1162,9 kgCO2e/os.,1120,2 kgCO2e/os

Zakres 3 – 721,0 kgCO₂e/os.,704,4 kgCO₂e/os.

Z estymacji przeprowadzonej dla trzech zakresów emisji gazów cieplarnianych wynika, że to emisje związane z zakupem energii elektrycznej i cieplnej mają największy udział w całości emisji – w latach objętych analizą było to ponad 60%. Istotny jest również udział emisji związanych z zakupem dóbr, takich jak elektronika, meble i materiały biurowe (około 15% emisji). Znaczącą rolę w kształtowaniu śladu węglowego odgrywają także dojazdy studentów i pracowników na Uczelnię (około 15% emisji).

Energia

Uniwersytet Warszawski, jako jedna z największych uczelni w Polsce, zarządza rozległą infrastrukturą obejmującą liczne budynki dydaktyczne, laboratoria, biblioteki, akademiki oraz obiekty sportowe. Łączny pobór energii elektrycznej w 2023 roku wyniósł 54 348 395 kWh (tj. 1235,4 kWh na osobę w przeliczeniu na liczbę zatrudnionych, studentów i doktorantów oraz 100,9 kWh na metr kwadratowy powierzchni). W roku 2024 pobór był mniejszy – wyniósł 53 784 226 kWh (1206,9 kWh/os. oraz 98,1 kWh/m2).

Energia i odnawialne źródła

Uniwersytet sukcesywnie zwiększa udział energii ze źródeł odnawialnych, uwzględniając odpowiednie rozwiązania techniczne w nowych inwestycjach i modernizowanych obiektach. 

Panele fotowoltaiczne

Panele fotowoltaiczne produkują energię elektryczną dzięki absorpcji światła słonecznego. Korzystanie z tego alternatywnego źródła energii pomaga zmniejszyć emisję dwutlenku węgla i innych zanieczyszczeń, które towarzyszyłyby produkcji energii ze spalania paliw kopalnych. Energia słoneczna jest czysta i odnawialna, choć jej wykorzystanie ma pewne ograniczenia.

Instalacje fotowoltaiczne UW i ilość produkowanej przez nie energii

Woda

Świadome i zrównoważone korzystanie z tego ograniczonego dobra wspomaga ochronę lokalnych i regionalnych zasobów wodnych, chroni naturalne ekosystemy i wspiera zachowanie bioróżnorodności. Zrównoważone zarządzanie wodą jest kluczowym działaniem w kontekście postępujących zmian klimatu, pomaga lepiej przy gotować się na te zmiany i ich konsekwencje.

Troska o zasoby wodne znajduje odzwierciedlenie w działaniach UW prowadzonych na wielu płaszczyznach. Zaliczają się tu ochrona ilościowa i jakościowa, wysiłki badawcze, działania edukacyjne i współpraca międzyinstytucjonalna.

UW wykorzystuje wodę przede wszystkim na cele bytowe i badawcze oraz na utrzymanie zieleni.

Całkowite zużycie wody przez UW w roku 2023 wyniosło 316,93 tys. m3 (ponad 98% poboru w obiektach na terenie Warszawy), w przeliczeniu na jednego członka społeczności UW przypadło 7,2 m³. W roku 2024 pobór wyniósł 316,02 tys. m3, tj. 7,1 m3 na osobę. Pobór wody z własnych studni głębinowych w roku 2023 wyniósł 2202 m3. Łączna objętość ścieków wytworzonych przez UW wyniosła w latach 2023 – 2024 odpowiednio 288,5 tys. m3 i 291,2 tys. m3

W nowych obiektach, takich jak akademik „Sulimy”, stosowane są systemy optymalizacji zużycia wody oraz systemy odzysku wody deszczowej.