Naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego współautorami artykułu w „Nature Human Behaviour”!

Naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego współautorami artykułu w „Nature Human Behaviour”!

Laboratorium Badań Naukoznawczych, Centrum Badań nad Uprzedzeniami oraz Wydział Zarządzania UW uczestniczyły w globalnym projekcie badania zaufania do naukowców i nauki „Trust in Scientists and Science-related Populism” (TISP). Wzięło w nim udział prawie 72 tysiące osób. Wyniki opisano w artykule „Trust in scientists and their role in society across 68 countries” opublikowanym właśnie w czasopiśmie „Nature Human Behaviour”.
Mimo często powtarzanych twierdzeń o kryzysie zaufania do wiedzy eksperckiej, wyniki projektu pokazują, że w większości krajów duży odsetek badanych ma stosunkowo wysoki poziom zaufania do naukowców. Co więcej, większość osób uczestniczących w badaniu uważa, że naukowcy powinni być bardziej zaangażowani w społeczeństwo i kształtowanie polityki.

Globalna współpraca
Projektem TISP kierowali dr Viktoria Cologna (Harvard University, ETH Zürich) i dr Niels G. Mede (Universität Zürich). Nad projektem współpracował międzynarodowy zespół 241 badaczy ze 169 instytucji.
Aby zebrać dane w jak największej liczbie krajów, projekt przyjął formę Many Labs: zespoły naukowe na całym świecie zbierały dane za pomocą tego samego kwestionariusza przetłumaczonego na 37 języków. Współpraca naukowa umożliwiła przebadanie 71 922 osób w 68 krajach, w tym w wielu słabo dotychczas zbadanych krajach tzw. globalnego Południa. Dane zbierano od listopada 2022 r. do sierpnia 2023 r.

W projekt włączyli się także badacze z Uniwersytetu Warszawskiego, w tym z Laboratorium Badań Naukoznawczych UW. Jego kierownik dr Adam Płoszaj i mgr Ewa Zegler-Poleska nawiązali współpracę z badaczkami z Politechniki Lwowskiej dr Iryną Mudrą i dr Marianą Kitsą. Dzięki temu możliwe było przeprowadzenie badania TISP w Ukrainie w lutym 2023 r. Przy ukraińskiej edycji badania współpracowali także mgr Michał Wypych i prof. Michał Bilewicz z Centrum Badań nad Uprzedzeniami UW. W przeprowadzeniu polskiej edycji badania uczestniczył zaś prof. Przemysław Hensel z Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego. Ukraińska edycja badania objęła ponad tysiąc osób, a polska – ponad trzy tysiące.

Kluczowe wnioski
Powszechne zaufanie: w 68 krajach badanie wykazało, że większość społeczeństwa ma stosunkowo wysokie zaufanie do naukowców (średni poziom zaufania = 3,62, w skali od 1 = bardzo niskie zaufanie do 5 = bardzo wysokie zaufanie). Większość postrzega również naukowców jako wykwalifikowanych (78%), uczciwych (57%) i troszczących się o dobro ludzi (56%).

Oczekiwanie zaangażowania naukowców: większość uczestników badania opowiada się za tym, by nauka odgrywała aktywną rolę w społeczeństwie i kształtowaniu polityki. Na całym świecie 83% respondentów uważa, że naukowcy powinni komunikować się na temat nauki z ogółem społeczeństwa. Tylko mniejszość (23%) uważa, że naukowcy nie powinni aktywnie opowiadać się za konkretnymi politykami. 52% uważa, że naukowcy powinni być bardziej zaangażowani w proces kształtowania polityki.

Wyniki projektu TISP potwierdzają poprzednie badania, w których wykazano znaczne różnice między krajami i grupami demograficznymi. W szczególności widać, że w krajach zachodnich osoby o prawicowych poglądach politycznych mają mniejsze zaufanie do naukowców niż osoby o poglądach lewicowych. Jednak w większości krajów orientacja polityczna i zaufanie do naukowców nie były ze sobą powiązane.
– Nasze wyniki pokazują, że opinia publiczna w większości krajów ma stosunkowo wysokie zaufanie do naukowców – mówi główna autorka badania dr Viktoria Cologna. – Ponadto opinia publiczna chce, aby naukowcy odgrywali aktywną rolę w społeczeństwie i kształtowaniu polityki.

Wyzwania i rekomendacje
Wyniki badania uwidoczniły również pewne niepokojące kwestie. Na całym świecie mniej niż połowa respondentów (42%) uważa, że naukowcy zwracają uwagę na poglądy innych. Ponadto wiele osób uważa, że priorytety nauki nie zawsze są zgodne z ich własnymi priorytetami.

Osoby uczestniczące w badaniu przypisywały wysoki priorytet badaniom poświęconym poprawie zdrowia publicznego, rozwiązywaniu problemów energetycznych i zmniejszaniu ubóstwa. Badania nad rozwojem technologii obronnych i wojskowych miały natomiast niższy priorytet. Uczestnicy uważają więc, że nauka traktuje rozwój technologii obronnych i wojskowych bardziej priorytetowo, niż oni sami tego oczekują.
– Zalecamy, aby naukowcy poważnie potraktowali te wyniki i znaleźli sposoby na większą otwartość na opinie i dialog ze społeczeństwem, rozważyli sposoby dotarcia do grup konserwatywnych w krajach zachodnich, a także rozważyli swoją rolę w ustalaniu priorytetów zgodnych z wartościami publicznymi – komentują kierujący projektem TISP dr Viktoria Cologna i dr Niels G. Mede.

Największy zbiór danych
– Nasze badanie jest najbardziej kompleksowym postpandemicznym spojrzeniem na zaufanie do naukowców, oczekiwania społeczne dotyczące ich zaangażowania w społeczeństwo i kształtowanie polityki oraz poglądy opinii publicznej na temat priorytetów badawczych – podsumowuje dr Niels Mede.

Projekt TISP dostarczył największego zbioru danych dotyczących nie tylko zaufania publicznego do naukowców, lecz także populizmu związanego z nauką po pandemii COVID-19. W związku z tym stanowi ważny wkład w badanie obaw związanych z kryzysem wiedzy eksperckiej i stosunkiem opinii publicznej do naukowców i nauki.
Pełne dane zebrane podczas badania oraz ich szczegółowy opis zostały opublikowane w czasopiśmie „Scientific Data”. Zbiór zawiera również dane na temat populizmu związanego z nauką, komunikacji naukowej oraz publicznego postrzegania zmian klimatu.

Autorzy opracowali również tzw. dashboard umożliwiający interaktywne przeglądanie danych i porównywanie wyników badania w różnych krajach: https://www.tisp-manylabs.com/explore-tisp-data.
Przeprowadzenie badania TISP w Ukrainie zostało sfinansowane przez Laboratorium Badań Naukoznawczych działające w ramach programu IDUB. Kierownikiem działania jest dr Adam Płoszaj. Jednostką koordynującą działanie jest Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych EUROREG UW.

Artykuł w „Nature Human Behaviour”: https://www.nature.com/articles/s41562-024-02090-5.
Artykuł w „Scientific Data”: https://www.nature.com/articles/s41597-024-04100-7.

Za podanie informacji dziękujemy Science Studies Laboratory UW oraz EUROREG
https://www.lbn.uw.edu.pl/?fbclid=IwY2xjawH-5IlleHRuA2FlbQIxMAABHSovuj8BYOYsaYk-x0VZ-0lpF624SQjbaFFaXbwyKiOflEeq9jQf3_atkg_aem_wdAA_NtNp5hi__-3LM4CDg
https://www.facebook.com/ScienceStudiesLaboratory
https://www.facebook.com/euroreg