Ekosocjalizm – alternatywa dla kapitalizmu?
W ubiegłym tygodniu (10 grudnia) mieliśmy okazję wziąć udział w niezwykle inspirującym spotkaniu organizowanym wspólnie przez Koło Naukowe Myśli Emancypacyjnej oraz KN Uniwersytet Otwarty im. Karola Modzelewskiego. Wraz z prelegentką, dr Weroniką Parfianowicz (Zakład Historii Kultury, Instytut Kultury Polskiej UW) szukaliśmy wspólnie odpowiedzi na pytanie przewodnie spotkania – czy ekosocjalizm może być odpowiedzią na kryzys(y)?
Dr Parfianowicz podjęła się głębokiej analizy koncepcji ekosocjalizmu, prezentując historię pojęcia, jego intelektualne źródła i powiązania oraz współczesne wyzwania. Ujmując przedstawioną na spotkaniu koncepcję możliwie skrótowo, powiedzmy tu, że jej podstawowym celem jest pokazanie nierozerwalnego związku między zasadniczym celem ruchów socjalistycznych – spełnieniem podstawowych potrzeb społecznych – a kwestią ekologiczną, tj. zakończeniem wyzysku przyrody i zachowaniem stabilności ekosystemów i całej planety.
To nowatorskie spojrzenie na relacje między środowiskiem, społeczeństwem i rozwojem gospodarczym uzupełnione zostało omówieniem koncepcji postwzrostu (dezwrost, degrowth), czyli nowej teorii z dziedziny ekonomii, która zrywa z dogmatyczną tezą o konieczności podtrzymywania ciągłego wzrostu gospodarczego.
W minioną środę mieliśmy więc okazję posłuchać i wspólnie podyskutować na temat nowych idei społecznego i gospodarczego rozwoju oraz zastanowić się nad ich potencjałem dla rozwiązania problemów charakteryzujących rzeczywistość późnego kapitalizmu. Biorąc pod uwagę doniosłość poruszanej tematyki, tym bardziej cieszy wysoka frekwencja oraz aktywność i zaangażowanie uczestników.
Dyskusja koncentrowała się zarówno na wątpliwościach natury teoretycznej, jak i wyzwaniach o charakterze praktycznym. Nie zabrakło wątków dotyczących technologii – zarówno jej pozytywnej roli w walce z kryzysem klimatycznym, jak negatywnych konsekwencji technooptymizmu, stale zapewniającego ludzi o zbawiennej naturze postępu technologicznego i możliwości zachowania powszechnych dziś nawyków, czy całych sektorów gospodarki.
Jednym z tematów była także praca, a dokładniej jej przyszły kształt w zautomatyzowanej rzeczywistości ekonomicznej, zoptymalizowanej do granic dzięki sztucznej inteligencji, czy robotyce. Czy w ekosocjalistycznej rzeczywistości pracowalibyśmy więcej, czy mniej? Czy czas zaoszczędzony dzięki postępom technologicznym przeznaczylibyśmy na demokratyczne zarządzanie dobrami wspólnymi? Czy może praca, ograniczona do społecznie pożytecznych dziedzin gospodarki, stałaby się przyjemnym i satysfakcjonującym zajęciem, a nie jedynie przykrą koniecznością?
Powyższe kwestie uczestnicy spotkania uzupełnili też pytaniami o zakres i formę postulowanych przez omawiane ruchy zmian społecznych. Jak słusznie wskazano, wyzwania, na które ekosocjalizm, czy postwzrost miałyby odpowiadać mają charakter globalny – trudno więc wyobrazić sobie ich skuteczność bez ponadnarodowej współpracy. Tym bardziej kwestia samoograniczania gospodarek trudna jest do pomyślenia przy braku współpracy i solidarności wszystkich aktorów globalnej polityki. Wreszcie, próbowaliśmy również określić, czy ekosocjalizm domaga się rewolucji, czy może podąża drogą reformistyczną?
Dr Parfianowicz wskazywała także na rezerwuar praktyk i koncepcji wypracowanych w klasycznej myśli socjalistycznej – jak choćby kwestia priorytetu powszechnej edukacji, która pozwoliłaby wykształcić w społecznej świadomości fundamenty ekologicznej i społecznej transformacji. Pytania i wątki obecne w dyskusji można by mnożyć bez końca – co zgromadzeni na sali robili tak długo, na ile pozwoliły nam godziny dostępności sali. Bez wątpienia krążyły one (i będą krążyć) po głowach uczestników jeszcze długo, co niewątpliwie stanowi dobry znak po tym intelektualnie złożonym i inspirującym doświadczeniu.
Spotkanie udowodniło, że ekosocjalizm i postwzrost to nie jedynie teorie akademickie, ale również ruchy społeczne stanowiące próbę kompleksowego podejścia do współczesnych wyzwań środowiskowych i społecznych. Pozostaje jedynie raz jeszcze podziękować dr Weronice Parfianowicz oraz pogratulować organizatorom.
Brawa dla KN Myśli Emancypacyjnej i KN Otwarty Uniwersytet im. Karola Modzelewskiego, trzymamy kciuki za jak najwięcej takich inicjatyw, o których z pewnością będziemy informować!
Nagranie ze spotkania dostępne jest online pod linkiem: https://www.youtube.com/watch?v=_m8oCqaSt2E&ab_channel=OtwartyUniwersytet
-WP